اختلالات یادگیری کودکان در سال‌های اخیر به یک مشکل آموزشی نه تنها در کشور ما بلکه در کل دنیا تبدیل شده است. امروزه از هر پنج کودک، یکی از آن‌ها از اختلالات یادگیری کودکان رنج می‌برد که اثرات سو بر فرایند حفظ کردن، به خاطر سپردن و تولید اطلاعات دارند. ما به عنوان بهترین پیش دبستانی منطقه 6 تصمیم گرفتیم تا به بررسی کامل اختلالات یادگیری در کودکان، انواع اختلالات یادگیری، نشانه‌ها و عوامل اختلالات یادگیری و بررسی نقش والدین در بهبود این مشکل بپردازیم.

اختلالات یادگیری در کودکان چیست ؟

تعریف اختلال یادگیری یا ناتوانی یادگیری یک اصطلاح برای نشان دادن طیف وسیعی از مشکلات در یادگیری و تولید اطلاعات است. یک تصور اشتباهی که در بسیاری از افراد و به خصوص والدینی که کودکان آن‌ها درگیر اختلالات یادگیری هستند وجود دارد، اشتباه گرفتن این مشکل با پایین بودن سطح هوش یا تنبلی و کند ذهنی است. در واقع کودکان درگیر مشکل اختلال یادگیری به اندازه هم‌سن و سالان خود باهوش هستند فقط عملکرد مغز آن‌ها به شکل دیگری است. تفاوت بین یک کودک درگیر اختلال یادگیری و سایر کودکان در نحوه دریافت و پردازش اطلاعات است و در واقع این کودکان به طور متفاوت‌تری نسبت به دیگران مسائل را می‌بینند و می‌شنود و درک می‌کنند. به همین دلیل آن‌ها در دریافت اطلاعات و مهارت‌ها و در نهایت به کار بردن آن با مشکلاتی مواجه می‌شوتد. در بررسی های بهترین دبستان پسرانه منطقه 6 مشخص شد که اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی بسیار شایع است و بسیار مهم است که به این موضوع توجه شود که این کودکان مانند سایر کودکان و همکلاسی‌های خود باهوش هستند، اما نحوه آموزش و یادگیری آن‌ها متفاوت است و باید شرایط آموزشی را برای آن‌ها فراهم کرد. 

انواع اختلالات یادگیری

انواع اختلالات یادگیری کودکان وجود دارد که باید برای هر کدام با توجه به شرایط خاص آن درمان‌های مناسبی را در نظر گرفت. در ادامه به بررسی انواع اختلالات یادگیری و طبقه‌بندی آن‌ها خواهیم پرداخت.

خوانش پریشی

اختلال خوانش پریشی در کودکان ابتدایی به این صورت است کودک با مشکلات زیادی در روخوانی و تلفظ واژه‌ها در خواندن یک درس یا یک کتاب مواجه می‌شود و همچنین در صورتی که درس را بخواند در درک مطلب آن دچار مشکل خواهد بود.

نوشتار پریشی

نوشتار پریشی یکی دیگر از انواع اختلال در کودکان ابتدایی است که در آن کودک با مشکل بسیار زیادی در نوشتن صحیح دیکته و کلمات روبرو است و درک دستور زبان و به کار بردن واژه‌ها در جای صحیح برای او مشکل است و همچنین توانایی استفاده صحیح از علائم نگارشی را ندارد.

تمایز شنیداری

یکی دیگر از انواع اختلالات یادگیری کودکان تمایز شنیداری است که کودکان در این مشکل تفاوت بین صداهای گفتار را درک نمی کنند و همچنین از مشکل عدم توانایی توالی صداها در ساخت یک کلمه رنج می‌برند.

اختلال در یادگیری ریاضی

کودکانی که درگیر اختلال یادگیری در ریاضی هستند درکی از عددها و شمارش آن‌ها ندارند و در محاسبه چهار عمل اصلی ریاضی با مشکل مواجه هستند و حتی در صورت انجام دادن چهار عمل ریاضی، سرعت محاسباتی آن‌ها بسیار کند و پایین است.

کنش پریشی

کنش پریشی در کودکان به ناتوانی هماهنگی عصب و عضله در آن‌ها اشاره داد و نشان دهنده ناتوانی در هماهنگی حرکت‌های بدنی است.

ادراک بینایی

یکی دیگر از اختلالات یادگیری کودکان در مدرسه ادراک بینایی است که کودک با داشتن این مشکل در توجه به جزئیات مهم دچار ناتوانی است.

نشانه های اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی

حالا که با انواع اختلالات یادگیری کودکان آشنا شدیم، نوبت به بررسی نشانه‌های اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی است. هر چقدر که تشخیص اختلال یادگیری کودکان در زمان کوتاهی انجام شود شانس درمان زود هنگام و برطرف کردن و غلبه بر این مشکل افزایش پیدا می‌کند. نشانه‌ها و علائم اختلالات یادگیری در کودکان با توجه به دوره سنی و هر کودک متفاوت است ما نشانه‌های اختلال یادگیری را در سه مرحله از زندگی کودک را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

قبل از مدرسه

مشکلاتی که نشان دهنده اختلالات یادگیری در کودکان در سن پایین بسیار متنوع هستند که شامل مواردی که در ادامه توضیح خواهیم داد:

• مشکل و ناتوانی در یادگیری حروف الفبا یا کلماتی که آوای مشابه دارند.
• مشکل در تلفظ کلمات یا اتصال صداها و حروف
• عدم توانایی شمارش اعداد
• مشکل در انجام کارهای شخصی مانند پوشیدن لباس یا بالا و پایین رفتن از پله
• مشکل در نقاشی کشیدن و استفاده از مداد و ماژیک

دوره ابتدایی

اختلالات یادگیری کودکان ابتدایی بسیار گسترده است و شامل موارد زیر هستند:

• فراموش کردن اطلاعاتی که به تازگی یاد گرفته‌اند و به ذهن سپرده‌اند.
• مشکلات جدی در گفتن کلمات و پیروی از قواعد مکالمه
• مشکل در تشخیص اطلاعات مهم از غیر مهم
• مشکل در تشخیص جهت‌ها
• عدم به خاطر سپردن فعالیت‌های روزانه
• ناتوانی و مشکل در گرفتن صحیح مداد در دست و داشتن خط بسیار بد
• مشکل در برقراری ارتباط با برادر و خواهرهای خود
• داشتن تن صدای خاص یا بلند بودن صدا در هنگام صحبت کردن

دوران بلوغ

اختلالات یادگیری در کودکانی که وارد سن بلوغ می‌شوند نشانه‌های خاص خود را دارد که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم:

• داشتن مشکل و چالش در درک مطلب یا مهارت‌های ریاضی
• متنفر بودن از خواندن یا نوشتن
• اجتناب از خواندن یک متن با صدای بلند
• داشتن دست خط بد
• داشتن مشکل در مهارت‌های فردی مانند تمیز کردن اتاق خواب
• داشتن مشکل در حل سوال‌های تستی
• داشتن ضعف در دنبال کردن مباحث در کلاس

همانطور که مشاهده کردید انواع اختلالات یادگیری در کودکان بسیار متنوع است و با توجه به سن آن‌ها علائم و نشانه‌های مختلفی را دارد. دانستن هر کدام از این نشانه‌ها بسیار مهم است، در صورتی که کودکی با این نشانه‌ها در سنین پایین تشخیص داده شود، انجام مراحل درمان آن با سرعت بیشتر و شانس موفقیت بیشتری انجام خواهد شد. 

عوامل ایجاد اختلالات یادگیری در کودکان

عوامل مختلفی باعث ایجاد اختلالات یادگیری کودکان می‌شوند که در ادامه آن‌ها را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

ژنتیک

ژنتیک نقش بسیار مهمی در داشتن بسیاری از بیماری‌ها دارد و اختلال یادگیری نیز شامل آن می‌شود. بر اساس تحقیقات، کودکانی که والدین آن‌ها نیز با مشکلاتی مانند اختلالات در یادگیری همراه بوده‌اند، شانس بیشتری برای درگیر شدن با این مشکل دارند.

خطرات دوران بارداری

بر اساس یافته‌های دانشمندان مشکلاتی در دوران بارداری مانند دوران جنینی و زایمان زودرس و وزن بسیار کم در هنگام تولد با اختلالات یادگیری ارتباط بسیار قوی دارد. همچنین استفاده از مواد مخدر و الکل توسط مادر در دوران بارداری احتمال ابتلای کودک را به اختلال یادگیری افزایش می‌دهد.

آسیب روانی

فرایند رشد مغز کودک بسیار حساس است و ممکن است با وارد شدن آسیب‌های روانی یا سوءاستفاده از کودک در سنین پایین دچار مشکلاتی مانند اختلال در یادگیری شود.

ضربه جسمی

نظریه‌هایی از سوی برخی از دانشمندان ارائه شده است که آسیب‌های فیزیکی مانند آسیب به سر یا عفونت سیستم عصبی ممکن است به اختلال یادگیری در کودکان منجر شود. هرچند که این فرضیه هنوز به طور کامل اثبات نشده است و نیاز به آزمایش‌های متعدد و راستی آزمایی دارد.

عوامل محیط زیستی نامناسب

برخی از دانشمندان علوم رفتاری کودکان معتقدند که قرار گرفتن کودکان در معرض سطوح بالای سموم مانند سرب و آرسنیک باعث ایجاد اختلال یادگیری در آن‌ها می‌شود. هرچند این ادعا در حد یک تئوری باقی مانده است و نیاز به آزمایش‌های زیادی برای اثبات وجود دارد.

نقش والدین در بهبود اختلال یادگیری در کودکان

نقش والدین در بهبود اختلال یادگیری در کودکان قابل انکار نیست و علاوه بر روش‌ها و متدهای درمانی که برای رفع اختلال یادگیری در کودکان تجویز می‌شود، حمایت و نظارت پدر و مادر در ایجاد بهبود این شرایط بسیار مهم است.

در گام اول نحوه برخورد والدین با کودکانی که دچار اختلالات در یادگیری شد‌ه‌اند، بسیار مهم است. یک کودکی که دچار اختلال یادگیری است، کند ذهن یا تنبل نیست و باید والدین در خطاب کردن کودکان خود با چنین القابی پرهیز کنند.

والدین دارای فرزندانی که دچار اختلالات یادگیری شده‌اند به این نکته توجه کنند که آن‌ها وظیفه درمان کودک را بر عهده ندارند، بلکه این خود کودک است که باید با مشکلات اختلال در یادگیری مواجه شود و آن‌ها را حل کند. در این مسیر وظیفه پدر و مادر فراهم کردن شرایط و منابع برای دستیابی کودک و حل چنین چالش‌هایی است.

والدین باید به این باور برسند که کودکان به حد بسیار بالایی تحت تاثیر رفتار و عملکرد آن‌ها و همچنین نحوه برخورد با مشکلات و چالش‌ها هستند. داشتن نگرش و یک الگوی خوب، راه‌حل برطرف کردن اختلال یادگیری در کودکان نیست، اما آن‌ها را در مسیر درمان و فائق آمدن بر مشکلات بسیار کمک خواهد کرد.

یکی از وظایف مهم والدین پایش رفتار کودکان برای تشخیص اختلال یادگیری کودکان در سن پایین است. هر چقدر که اختلالات یادگیری در سنین پایین‌تر تشخیص داده شود، از مشکلاتی که ممکن است در آینده برای آن‌ها پیش بیاید، پیشگیری می‌کند. زیرا کودکانی که با اختلال در یادگیری دست و پنجه نرم می‌کنند، در صورتی که در سنین پایین تحت درمان قرار بگیرند، توانایی بیشتری در مقابله با این ناتواتانی‌ها خواهند داشت و در سال‌های پیش‌رو و در بزرگسالی با مشکلات کمتری مواجه می‌شوند.

یکی از نکات مهمی که والدین در مسیر بهبود مشکل اختلال در یادگیری کودکان خود باید پیش بگیرند، تمرکز بر روی نقاط قوت و استعدادهای کودکان خود است. اگر والدین تنها بر روی نقاط ضعف کودک تمرکز کنند و دیگر جنبه‌های استعدادی کودک را رها کنند باعث سرخوردگی او می‌شوند. با برقراری یک تعادل بین رسیدگی به مشکلات حاضر و تمرکز بر سایر استعدادهای کودک زمینه درمان او را می‌توان بیشتر فراهم کرد.

در نهایت ایجاد یک محیط امن برای کودک و گوش دادن به مشکلات او و فراهم کردن فضایی برای ابراز احساساتی مانند خشم، ترس، ناامیدی و یاس با پدر و مادر اهمیت زیادی در فرایند بهبود مشکلات کودک دارد. 

سخن پایانی

امروزه یکی از مشکلاتی که کودکان در زمینه آموزش با آن مواجه هستند، اختلالات یادگیری است. اختلالات یادگیری کودکان امروز در سراسر دنیا به یک مشکل پیچیده تبدیل شده است. انواع مختلفی از اختلالات یادگیری وجود دارد و عوامل متعددی از ژنتیک گرفته تا آسیب‌های روانی باعث به وجود آمدن اختلالات یادگیری در کودکان می‌شود. ما در این مقاله به بررسی کامل نشانه‌های اختلالات یادگیری در کودکان و ارائه راهکارهای مهم برای والدین برای بهبود آن پرداختیم.

سوالات متداول

1. چه عواملی باعث ایجاد اختلالات یادگیری در کودکان می‌شوند؟

عوامل متعددی می‌توانند باعث ایجاد اختلالات یادگیری در کودکان شوند، از جمله ژنتیک، خطرات دوران بارداری مانند زایمان زودرس، استفاده از مواد مخدر و الکل توسط مادر در دوران بارداری، آسیب‌های روانی، ضربه‌های جسمی، و عوامل محیط زیستی نامناسب مانند قرار گرفتن در معرض سموم.

2. نشانه‌های اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی چیست؟

نشانه‌های اختلال یادگیری در کودکان ابتدایی می‌تواند شامل مشکل در یادگیری حروف الفبا، مشکل در تلفظ کلمات، عدم توانایی در شمارش اعداد، مشکل در انجام کارهای شخصی مانند پوشیدن لباس، فراموش کردن اطلاعات یاد گرفته شده، مشکلات در نوشتار، خوانش، درک مطالب، و مهارت‌های ریاضی باشد.

3. والدین چگونه می‌توانند به بهبود اختلال یادگیری در کودکان خود کمک کنند؟

والدین نقش مهمی در بهبود اختلال یادگیری فرزندانشان دارند. آن‌ها باید از برچسب زدن و خطاب کردن فرزندانشان با القاب منفی مانند کند ذهنی یا تنبلی پرهیز کنند. والدین باید شرایط و منابعی را فراهم کنند تا کودک بتواند با چالش‌های خود مقابله کند، به استعدادها و نقاط قوت کودک توجه کنند و یک محیط امن و حمایتی را برای بیان احساسات و مشکلات فراهم آورند.